Ilgının Çerkes Köyleri
Bugün 21 Mayıs; Çarlık Rusyası’nın Kuzey Kafkasya’yı işgal etme amacıyla başlattığı savaşın bittiği, 100 yılı aşkın bir süre mücadele eden Çerkeslerin soykırıma ve sürgüne tabi tutulduğu Çerkes Soykırımı ve Sürgünü Günüdür. 21 Mayıs 1864’ten itibaren Çerkes toplulukları başta Osmanlı Devleti olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine sürgün edildi.
Türkiye’de, Çerkes nüfusunun bulunduğu yerleşim yerlerinden biride Ilgın’dır.
Ilgın ilçesine bağlı İhsaniye (Gaziler Çerkezi) Mahallesi, Ormanözü (Puhtu Çerkezi) Mahallesi, Olukpınar Mahallesi, Sebiller (Burhaniye) Mahallesi, Ilgın'daki Çerkes köyleri yerleşim yerleridir.
Sebiller (Burhaniye) Köyü: Osmanlı Devleti döneminde 1861 yılında Çerkesya’nın Adigey bölgesinden Antalya yöresine gelenler, 1891 yılında Ilgın Sebiller Köyü’ne gelerek yerleşmişlerdir.
İhsaniye (Natırbiyhable – Gaziler) Köyü Çerkesleri
Konya çevresindeki Çerkeslerinin içinde en aktif olan Çerkes köyü Ilgın, İhsaniye’dir. İhsaniye’de eski köyün yanına proje köy yapılmıştır.
Köyde Adıge Dil Derneği, derneğe ait uluslararası toplantıların yapılabildiği 67 yataklı bir otel bulunmaktadır. Belirtilen binada 350 kişi ile üç kez anadili ile ilgili toplantılar yapılmıştır. Köye 10 km yakın alan içinde termal oteller de bulunduğundan toplantılar sırasında konaklama sorunu yaşanmamaktadır.
Köyde Adigece yaz okulları da açılmaktadır. Ayrıca bir sürgün anıtı da mevcuttur. Bölge Çerkesleri 21 Mayıs tarihlerinde bu anıt önünde anmalar yaparlar. Köyde sayıları az da olsa ilkokul çağında dil bilen çocuklar vardır. Ortalama Adigece bilme yaşı ise 35’lere gerilemiştir. 35 yaş üzeri genel olarak Adigeceyi konuşur. Köyde hane sayısı 100’ün üzerine çıkmıştır.
Köyde evler ağırlıklı olarak ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında kullanılmaktadır.
Köyde Mexoşlar, Besleneyler ve Abzehler yaşamaktadır. Nüfusun %90’ı Mexoş, %10’u farklı Çerkes boylarından oluşmaktadır.
Köy, Adıgey Cumhuriyeti’nin başkenti Maykop ilinin kuzeydoğusunda, Maykop’a 45 km mesafede Labe Nehri’nin kenarında bulunan Natırbiyhable Köyü’nden sürgün yoluyla Osmanlı topraklarına gelmiş, köy halkı önce Antalya’ya, orada bir süre kaldıktan sonra Muhacirun Komisyonu’nun izniyle bugünkü köye yerleştirilmiştir.
Köy nüfusu Çerkesya’yı Novorossisk Limanı’ndan terk etmiştir. Köyün kuruluş tarihi 1891’tir.
Yöre Çerkesleri buradaki yeni yerleşimlerine de Adıgey’deki köylerinin ismini vermişler, kendi aralarında Natırbiyhable demişlerdir. Resmi kayıtlarda ise önce İhsaniye Köyü, sonra da Konya’nın büyükşehir olmasıyla birlikte İhsaniye Mahallesi olmuştur.
Olukpınar (Ğoplaşe) Köyü Çerkesleri
Osmanlı Devleti dönemi 1864 yılında Rus-Kafkas Savaşı’nın fiilen sona ermesiyle birlikte alınan kararlar gereği Şapsığlar 6 Mart 1864 akşamına değin köylerini boşaltacaklardı.
Şapsığların Meliş sülalesinden olan Çerkes Musa Bey’in oğlu Aptullah Bey ailesi ve akrabaları ile birlikte bugünkü Adıge Cumhuriyeti, Maykop vilayeti, Penexes kasabasından İstanbul’a sürgün edilir. Osmanlı Padişahı Sultan Abdülhamit’in emriyle gelen Çerkeslerin bir kısmı İstanbul’da bırakılır, geri kalanı Konya ili, Ilgın ilçesine gönderilir. Bir kısım aile ise Şereflikoçhisar’a göç eder. Nüfus az olduğu için civardan Tol denirmiş. Sürüler için tutulan bir çobanın isminin Hasan olması nedeniyle zaman içerisinde Delihasan Tolu şeklinde söylenmeye başlar. Aile, civardaki Pusat Köyü’nden Hacıbey’in bir kızı ile Musa Bey’in oğlu Aptullah Bey’i evlendirir. Bu akrabalık nedeniyle Hacı Bey’in oğlu Bekir Bey de (Hopleşe) köye taşınır. Delihasan Tolu’nda onlara da ev kurulur.
Şapsığlar, Ilgın’ın 13 km doğusunda, su kanalı geçen ve ufak çaplı iki göl bulunan bölgeye yerleşir. Bölgede sivrisinek çokluğundan rahatsız olan Çerkesler aynı bölgede yer değiştirir. Yayılan sıtma hastalığı neticesinde kalabalık ölümler gerçekleşir. Bir yerleşim yerinde ise peş peşe üç çocuğun ölmesi üzerine Çerkesler yine yer değiştirip köyün bugünkü bulunduğu yere yedinci defa konmuş olur. Buraya Çerkesçe Ğopleşe ismini verirler. Köyde yaklaşık 200 civarında eski Çerkes mezarı mevcuttur.
Ormanözü – Şevketiye (Puta) Köyü Çerkesleri
Ormanözü Köyü’ne yerleştirilen Şapsığ Çerkesleri 1864 yılında Kıyı Boyu Şapsığ bölgesinden hareket ederek Köstence Limanı’nda gemilerden indirilip Varna’ya götürülmüşler. Varna’nın Hamidiye adlı yerleşiminde 14 sene yaşamışlar (Bknz. Osman Çelik’in hayatı, Kafdav arşivi). 14 yıl sonra Osmanlı’nın Balkan savaşlarını kaybetmesinden sonra Batı Anadolu’ya gelmişler, Afyon ve Düzce’ye yerleşmişler. 70 hane ise Açümıj Musa’nın önderliğinde, dönemin padişahından aldıkları belgeyle Konya Ilgın ilçesinin bugünkü Ormanözü Köyü’ne yerleşmişler. Çerkeslerin ünlü yazar ve araştırmacılarından olan Osman Çelik’in dedesi Hakhurat Ketığej de bu köyün kurucularındandır. Hakhuret Ketığej köyün kurulmasından dört yıl sonra Bastikoların oğlu Osman ile birlikte Afyonun Dinar ilçesinde kurulu başka bir Şapsığ köyü olan Yapağlı’ya yerleştiler. Köydeki Abzek ve Bjeduğ aileler Konya’nın farklı köylerinden, annelerinin Ormanözlü olması, yetim kalma gibi nedenlerle gelip yerleşmişler.
Ilgın'ın bu Çerkes mahallelerinden İhsaniye ve Ormanözü dışarıdan göç almadan veya çok az göç alarak Çerkes yerleşim yeri olma özelliğini günümüze kadar korumuştur. Diğer mahallelerde ise Çerkeslerin dışarıya göç etmesi sonucu bu bölgelere yerli halkın yerleşmesi ile Çerkeslerin sayıları azalmıştır.
İntikam değil, adalet için, tekrar aynı acıları dünyada hiçbir halkın yaşamaması için: ÇERKES SOYKIRIMINI TANIYIN!
Fotoğrafta, Ilgın civarındaki Çerkes (Çerkez) Köyleri / Mahalleleri yerleşim yerleri görülüyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder